Dotyk bezpośredni występuje, gdy człowiek dotknie części czynnych, czyli przewodów lub elementów urządzenia będących pod napięciem w warunkach normalnej pracy instalacji elektrycznej.
Dotyk pośredni występuje, gdy człowiek dotknie części przewodzącej dostępnej, która w warunkach normalnej pracy instalacji nie znajduje się pod napięciem, np. metalowa obudowa urządzenia, a która znalazła się pod napięciem w wyniku uszkodzenia izolacji.
BHP
Zagrożenia występujące przy eksploatacji urządzeń elektrycznych
Zagrożenia występujące przy eksploatacji urządzeń elektrycznych dotyczą przede wszystkim porażenia prądem elektrycznym w wyniku:
- dotyku bezpośredniego,
- dotyku pośredniego.
W związku z powyższym, przebywając w naszych pracowniach i wykonując ćwiczenia przy stanowiskach laboratoryjnych, należy bezwzględnie przestrzegać postanowień regulaminu danej pracowni.
Działanie prądu elektrycznego na organizm ludzki
Skutki chorobowe wywołane przepływem prądu elektrycznego przez organizm ludzki nazywane są porażeniem prądem elektrycznym. Skutki przepływu prądu przez ciało człowieka zależą od:
- rodzaju prądu (stały/przemienny),
- natężenia prądu,
- czasu przepływu prądu przez ciało,
- drogi przepływu prądu przez ciało.
W praktyce najbardziej niebezpieczne dla człowieka są prądy przemienne o częstotliwości przemysłowej, czyli 50Hz. Ze wzrostem częstotliwości prądu, zdolność jego przenikania w głąb tkanek organizmu maleje (prąd o częstotliwości rzędu kilku kHz ma już działanie powierzchniowe). Efekty działania przez dłuższy czas prądu przemiennego o częstotliwości 50Hz na organizm dorosłej osoby w dobrym stanie zdrowia obrazuje poniższa tabela. Należy jednak pamiętać, że są to jedynie przybliżone dane, a faktyczny efekt przepływu prądu o określonym natężeniu będzie ostatecznie uzależniony od indywidualnych predyspozycji danej osoby w momencie rażenia prądem (aktualny stan zdrowia, waga, wilgotność skóry, grubość naskórka itp.).
| Natężenie prądu | Efekt działania prądu na organizm ludzki |
| 0,5mA | Brak reakcji organizmu |
| 1mA | Próg odczuwalności przepływu prądu |
| od 1mA do 3mA | Odczuwanie bezbolesne |
| od 3mA do 10mA | Odczuwanie bolesne (oparzenie w miejscu wejścia prądu do organizmu) |
| 10mA | Początek skurczów mięśni (możliwe zerwanie mięśni lub uszkodzenie kości) |
| 30mA | Początek paraliżu dróg oddechowych (utrata przytomności) |
| 75mA | Początek migotania komór serca (zaburzenie krążenia krwi) |
| 250mA | Migotanie komór serca |
| 4A | Paraliż i zatrzymanie pracy serca |
| ponad 5A | Zwęglenie tkanek |
Na podstawie skutków przepływu prądu elektrycznego przez organizm ludzki przyjęto, że minimalna niebezpieczna dla człowieka wartość prądu płynącego przez jego ciało przez dłuższy czas wynosi:
- 30mA dla prądu przemiennego,
- 70mA dla prądu stałego.
Przy krótszych czasach rażenia, tzn. do około 0,2s, nie ma znaczenia, czy jest to prąd przemienny, czy stały. Decydująca jest wówczas wartość natężenia prądu. W praktyce jednak częściej od minimalnej niebezpiecznej wartości prądu operuje się pojęciem najwyższej dopuszczalnej wartości napięcia dotykowego, które może się długotrwale utrzymywać w określonych warunkach środowiskowych. Napięcie to nazywa się napięciem dotykowym bezpiecznym i wynosi ono:
- 50V dla napięcia przemiennego,
- 120V dla napięcia stałego.
Pierwsza pomoc przy porażeniu prądem elektrycznym
Czynności wykonywane podczas ratowania osoby porażonej prądem elektrycznym można podzielić na trzy etapy:
- uwalnianie porażonego spod działania prądu elektrycznego,
- rozpoznanie stanu porażonego,
- zastosowanie odpowiedniej metody ratowania, adekwatnej do stanu porażonego.
Najbezpieczniejszym dla ratownika sposobem uwalniania porażonego spod działania prądu elektrycznego jest wyłączenie napięcia danego obwodu elektrycznego. Jeżeli wyłączenie napięcia byłoby niemożliwe lub trwałoby zbyt długo (nie wiemy gdzie znajduje się wyłącznik lub znajduje się on daleko od miejsca zdarzenia), należy podjąć czynności alternatywne, takie jak odciągnięcie porażonego od urządzeń będących pod napięciem lub odizolowanie porażonego uniemożliwiające przepływ prądu przez jego ciało. Do obu tych czynności należy użyć sprzętu izolacyjnego, a w przypadku jego braku stosuje się podręczne przedmioty nie przewodzące prądu elektrycznego (suche drewno, tworzywa sztuczne, suche materiały tekstylne). Należy przy tym bezwzględnie unikać:
- bezpośredniego zetknięcia rąk ratownika z ciałem porażonego,
- odciągania porażonego obiema rękami jednocześnie,
- mokrego podłoża w miejscu zdarzenia,
- sytuacji, w której łatwo stracić równowagę.
Po uwolnieniu porażonego spod działania prądu elektrycznego należy rozpoznać jego stan. Właściwa ocena stanu osoby porażonej prądem elektrycznym jest warunkiem prawidłowego wyboru metody ratowania. Algorytm postępowania w takiej sytuacji wygląda następująco:
|